Peygamberimiz (S.A.V.) hayatta iken herhangi bir mezhebe ve müctehide ihtiyaç
duyulmuyordu. Çünkü peygamberimiz dogrudan meseleleri ve ilgili hükümleri asil
kaynagindan, yani VAHY'den aliyordu. Dünya islerinde Peygamberimizin (S.A.V.) bazen
kendi görüsünü ortaya koydugu vakidir. Yani bazi hususlarda kendileri içtihad
ederlerdi. Ancak dini konularda buna gerek duyulmaz, Cebrail'in vahiy
indirmesi beklenirdi.
Ashab devrinde de içtihada gerek görülmedigi gibi, mezheblere lüzum hissedilmemistir.
Ashab'dan biri karsisina çikan bir mesele hakkinda kendinde bir çözüm bulamadiginda,
onu arkadaslarina sorar, dogruyu ögrenip öylece cevap verir veya meseleyi çözerdi.
Ancak Ashab-i Kiram fethedilen Islam ülkelerine dagilip her biri gittigi ülkede Islami
yayarken ancak kendi bildiklerini ögretebildi. Zamanla Islam Devletinin sinirlari
genislemis, ashab azalmis ve yeni yeni meseleler ortaya çikmis, böylece farkli
görüsler ortaya çikmaya baslamistir.
Tabii'nin devrine gelindiginde ise meselenin önemi kavranmis ve ümmeti dinin kaynaginda
birlestirip Vahdet'i saglamak için Peygamberimiz (S.A.V.)'in hadislerini toplama,
tasnif, tahlil, birbirleriyle ve Kur'an ile karsilastirmak süretiyle hüküm çikarma
çalismalarina girisilmistir.
Iste atilan bu ilk adimla birlikte ilim adamlari kollarini sivayarak ise koyulmustur.
Ancak kendine güvenen ilim adamlari bu ise koyulurken "biz bir mezhep kuruyoruz,
siz de bize uyacaksiniz" diye bir fikir, bir öneri ortaya atmak söyle dursun
böyle birsey hatirlarindan bile geçmemistir. Su da unutulmamalidir ki, mezhepler
arasindaki görüs ayriliklari teferruat meselelerde olup, dinin zaruri hükümlerinde ve
te'vili mümkün olmayan "muhkemat"ta bütün hak mezheb alimleri ittifak
içindedirler.
Sadece fer-i meselelerde olan farkliligin bazi sebeplerini su sekilde siralamak
mümkündür:
A. Ayetlerden kaynaklanan farkliliklar:
B. Hadislerden kaynaklanan farkliliklar:
(RIBAT DERGISI, Yil:15, Sayi:170, Subat 1997, "Fikih Kaideleri" kösesinden alinmistir.)
Kaynak: Ücler Yücel
Hazirlayan : Ekrem Yolcu