Sudan

Sudan, Islami bir çizgiyi benimsemis olmasindan dolayi son zamanlarda basta ABD olmak üzere çagdas sömürgeci güçlerin hedefi haline gelmis durumdadir. Bundan dolayi Amerika, Sudan'daki mevcut yönetimi zayiflatmak amaciyla basta ekonomik ambargo ve Güney'deki ayrilikçi gruplari silah yönünden desteklemek suretiyle Güney Sudan meselesini çikmaza sürüklemek olmak üzere degisik yollara basvurdu. Somali'ye yönelik olarak BM semsiyesi altinda düzenlenen ve "umut operasyonu" adi verilen askeri operasyonun hedeflerinden biri de Sudan'i güneyden kiskaca almak için sartlari olusturmakti. Ancak Amerika bu operasyonunda istedigi sonucu elde edemediginden geri çekilmek zorunda kaldi. Daha sonra Eritre ve Etyopya'yi Sudan'a saldirtti. Ancak bundan da bir sonuç alamadi. Yine zaman zaman Halayib meselesini ve Etyopya'nin baskenti Adis Ababa'da Misir cumhurbaskani Hüsni Mübarek'e karsi suikast girisiminde bulunulmasi olayini kullanarak Misir'la Sudan'i karsi karsiya getirmek istedi. Ancak Misir'daki yönetimin Sudan karsisinda halkindan destek alamamasi, Adis Ababa'daki suikast girisiminde de Sudan'in hiçbir fonksiyonunun olmadiginin ispatlanmasi sebebiyle Amerika'nin bu oyunlari da bosa çikti. Ardindan Amerika, Kenya'nin baskenti Nairobi'de büyükelçiliginde meydana gelen patlama olayini bahane ederek Sudan'a havadan bir saldiri düzenledi. Dergimizin daha önceki sayilarinda gelismelerle ilgili yazilarimizda da dile getirdigimiz üzere Amerika, Nairobi'deki patlamadan Sudan'i sorumlu tutmak istemis ve düzenledigi saldirida da kimyasal silahlarin üretildigi bir fabrikayi bombaladigini iddia etmisti. Oysa her iki iddia da tamamen asilsizdi. Nairobi'deki patlamada Sudan'in parmaginin oldugunu belgeleyecek en ufak bir isaret dahi elde edilemedigi halde Amerika, kendini hakli gösterebilmek için daha olayin sicakligi geçmeden saldiriyi düzenlemisti. Bombalanan fabrika da kimyasal silahlarin üretildigi bir fabrika degil, Sudan'in ilaç ihtiyacinin önemli bir kismini karsiladiktan sonra bazi Afrika ülkelerine de ilaç ihraç eden Sifa ilaç fabrikasiydi. Amerika, Sudan'in Afrika ilaç piyasasinda rekabet edebileceginden korktugu için özellikle bu fabrikayi hedef seçmis ve binlerce hastanin ihtiyacina cevap veren bu fabrikayi yerle bir etmisti.

Sudan Hakkinda Bazi Genel Bilgiler

Dil: Resmi dil Arapça'dir. Halkin büyük çogunlugu Arapça konusur. Bunun yani sira bazi yerel diller de konusulmaktadir.

Din: Resmi din Islam'dir. Halkin % 83'ü Müslüman, % 10'u yerel dinlerin mensubu, % 7'si hiristiyandir. Müslümanlarin tamami sünni ve çogunlugu safii, bir kismi da malikidir.

Cografi durum: Bir Dogu Afrika ülkesi olan Sudan kuzeyden Misir, kuzeydogudan Kizildeniz, dogudan Etyopya, güneyden Kenya, Uganda ve Zaire, batidan Orta Afrika Cumhuriyeti ve Çad, kuzeybatidan da Libya'yla çevrilidir.

Yönetim: 1989'da gerçeklestirilen askeri darbeden sonra ülke yönetiminde köklü degisiklikler gerçeklestirilmistir. Su anda parlamenter ve sivil bir hükümet is basindadir. 1989 darbesinin lideri Ömer Hasan Ahmed el-Besir halk oyuyla cumhurbaskanligina seçilmistir.

Tarihi: Tarihi kaynaklarda Sudan denirken kastedilen alan bugünkü Sudan'in topraklarindan çok genis bir alandir. Araplar Afrika'ya girdikten sonra zencilerin yasadigi ve Kizil Deniz kiyilarindan baslayarak Bati Afrika'ya kadar uzanan genis bir alana Biladu's-Sudan (Siyahlar Ülkesi) adini vermislerdi. Daha sonra "Bilad" kelimesi atilarak bu bölgeye sadece Sudan denmistir. Bugünkü Sudan ise, Dogu Sudan denirken kastedilen bölgedir. Misir'in 639'da Amr ibnu'l-As (r.a.) tarafindan fethedilmesinden sonra bu ülkeye yerlesen Müslümanlar kisa süre sonra ticaret için Sudan pazarlarina gitmeye basladilar. Sudanlilar da Islam'i ilk olarak bu tüccarlar sayesinde tanidilar. Sudanlilardan bazilari Islam'i tanidiktan sonra kisa süre içinde bu dine isindilar ve daha önce Sudan'a girmis olan hiristiyanligin onlarin arasindaki etkisi zayiflamaya basladi. Misir'a yerlesen Müslümanlar 7. yüzyilin ortalarindan itibaren Sudan'i ele geçirmek için birtakim askeri hareketler gerçeklestirdiler. Bu fetih hareketleri uzun süre devam etti. 1172'de Salahuddin Eyyubi'nin kardesi Turan Sah, 1260'ta da Baybars bugünkü Sudan topraklarina birer sefer düzenlediler. Bu seferlerden sonra buralarda Islam daha da güçlenmeye basladi. 1517'de Osmanli Devleti'nin Misir'i fethetmesi Sudan'da etkisini gösterdi. Ancak ayni dönemde Sudan'da varligini sürdüren Funj Imparatorlugu da güneye dogru kayarak varligini sürdürdü. Misir valisi Kavalali Mehmed Ali Pasa 1821'de Funj Imparatorlugu'nun üzerine ordu göndererek Sudan topraklarini ele geçirdi. Ancak Mehmed Ali Pasa, Sudan'da halki hiç memnun etmeyen bir siyaset güttü. Mehmed Ali Pasa, Sudan'i fetheden Ismail Pasayi görevden alarak yerine kendi oglunu geçirdi. O da birtakim siyasi hesaplarla Fransiz ve Ingilizlerle isbirligi yapti ve bazi eyaletlerin valiliklerine onlarin adamlarini getirdi. Bu durum Sudan'in Müslüman halkini rahatsiz etti. Muhammed Ahmed el-Mehdi adli bir zat bazi kisileri etrafina toplayarak 1881'de bir hareket baslatti. Muhammed Ahmed el-Mehdi, etrafinda topladigi kuvvete "ensar", hareketine de "ensar hareketi" adini veriyordu. Mehdi'nin hareketi kisa zamanda genis bir alana yayildi. Onun hareketini bastirmak için gönderilen ordular yenilgiye ugratildilar. Ensar hareketi gösterdigi basarilarla hakimiyetine aldigi topraklar üzerinde ayri bir yönetim kurdu. Mehdi, 22 Ocak 1885'te öldü ve yerine geçen oglu Abdullah bin Muhammed, Umdurman'da Herbert Kitchner adli Ingiliz generalin komutasindaki Misir kuvvetlerine yenildi. Daha sonra Ingiliz güçler, Misir'daki yönetimin yanlis uygulamalarini düzeltmeyi amaçladiklarini ileri sürerek 1899'da Sudan'a girdiler. Ingilizler ilk is olarak Muhammed Ahmed Mehdi'nin baslattigi hareketi tümüyle dagittilar. Sudan 1 Ocak 1956'da bagimsizligini elde edinceye kadar Ingiliz isgalinde kalmistir.

Islami Hareket: Sudan'da en genis halk tabanina sahip olan Islami grup Hasan Abdullah et-Turabi'nin liderligindeki Islami Milli Cephe'dir. Bu cephe, el-Besir'in askeri darbesinden önce bir siyasi parti olarak çalisiyordu. Söz konusu askeri darbeden sonra diger siyasi partilerle birlikte Turabi'nin partisi de kapatildi. Fakat aradan çok fazla zaman geçmeden, basta el-Besir olmak üzere darbeyi gerçeklestiren askerlerin Turabi'nin görüslerini benimsemis kisiler oldugu anlasildi. Bu durum yönetimin izledigi politikada da kendini gösterdi. Islami Milli Cephe'nin ileri gelenlerinin çogu hükümet kadrolarinda çesitli görevlere getirildiler. Sudan'la ilgili kaynaklarin hemen hemen tamaminin ortak bir yanlisi Hasan Turabi'nin hareketini Sudan Müslüman Kardesler hareketi olarak göstermeleridir. Oysa Turabi bir ara Sudan Müslüman Kardesler cemaatinin içinde bulunmus ve bu cemaatte ön kademelere kadar yükselmis biri olsa da birtakim farkli düsüncelerinden ve tutumlarindan dolayi 1979'da bu cemaatten ayrilmistir.

Ilk çekirdegi daha Sudan'in Ingiliz isgali altinda oldugu 1940'li yillarda olusturulmus olan Müslüman Kardesler, ayri bir cemaat olarak varligini sürdürmektedir. Bu cemaat, Turabi'nin grubu kadar genis bir kitle tabanina sahip olmamakla birlikte daha disiplinli ve daha oturakli bir teskilat yapisina sahiptir. Cemaatin mensuplari genellikle yetismis, kültürlü kesimdendir.